[Câu chuyện khoa học] Galileo Galilei (1564-1642)

Galileo Galilei (1564-1642) là nhà thiên văn học, nhà vật lý, toán học, triết học người Ý. Ông đóng vai trò quan trọng trong cuộc cách mạng khoa học và được Albert Einstein mệnh danh là “cha đẻ của khoa học hiện đại” [1], [2]. Từ sự hoài nghi với những kết quả nghiên cứu cũ, Galileo đã thực hiện những quan sát thực nghiệm để phản biện lại. Một số kết quả thực nghiệm của Ông đi ngược với hiểu biết của xã hội đương thời và không được chấp nhận.

Chân dung của Galileo Galilei, do Giusto Sustermans vẽ (Nguồn: Vi.wikipedia.org)[3]

Trong lĩnh vực vật lý, Galileo đã bác bỏ quan điểm của Aristotle (nhà bác học thời Hy Lạp cổ đại) rằng tốc độ rơi của một vật tỉ lệ với trọng lượng của nó (tức vật nặng rơi nhanh hơn vật nhẹ). Một trong những thí nghiệm nổi tiếng là Galileo để chống lại quan điểm này là thí nghiệm về vật rơi tự do từ tháp nghiêng Pisa. Galileo đứng trên tháp nghiêng Pisa và thả xuống các quả cầu có kích thước như nhau nhưng làm bằng các chất liệu khác nhau. Kết quả cho thấy các quả cầu đều rơi xuống hầu như cùng một lúc [4].

Trong lĩnh vực thiên văn, thành tự nổi tiếng của Galileo là sự phản bác hoàn toàn thuyết Địa tâm (Trái đất là trung tâm của thái dương hệ) của Ptolemy [5, tr. 11]. Galileo phát triển ý tưởng thực nghiệm bằng cách tự tạo ra kính viễn vọng (có thể phóng đại vật thể gấp 33 lần) để quan sát sự chuyển động của các hành tinh. Nhờ chiếc kính này, tháng 01/1610, lần đầu tiên, Galilei có thể quan sát bầu trời một cách rõ ràng [4]. Từ chứng cứ quan sát, Galileo kết luận rằng Mặt trời (như Copernicus (*)) đã tuyên bố mới là trung tâm của thái dương hệ (thuyết Nhật tâm). Tuyên bố này làm tăng mối đe dọa đối với quyền lực lãnh đạo của giáo hội La Mã. Do vậy, năm 1616, Galileo bị ra lệnh cấm không được phản bác thuyết Địa tâm của Ptolemy hay không được ủng hộ thuyết Nhật tâm của Copernicus. Tuy vậy, Galileo vẫn đứng ra bảo vệ thuyết Nhật tâm, thông qua việc xuất bản cuốn “Đối thoại liên quan đến hai hệ thống thế giới chính: Ptolemy và Copernicus” (Dialogue Concerning the Two Chief World Systems: Ptolemaic and Copernican) vào năm 1632. Năm 1633, tòa án dị giáo kết tội Galileo về tội dị giáo và bất phục tùng. Galileo bị giam lỏng cho đến khi chết vào năm 1642 [5, tr. 12].

Có thể nói, Galileo là tấm gương sáng về lòng đam mê và tinh thần quả cảm trong nghiên cứu khoa học.

Hoàng Tuân (tổng hợp), 11/09/2019
—
Ghi chú:
(*) Nicolaus Copernicus (1473-1543) là nhà thiên văn học người Ba Lan, ông đã đưa ra thuyết Nhật tâm (ngược với thuyết Địa tâm). Theo đó, Mặt Trời là trung tâm của vũ trụ, các hành tinh quay xung quanh Mặt Trời; Trái Đất quay xung quanh trục của nó trong khi chuyển động quanh Mặt Trời [5].
====
Nguồn:
[1] Thùy Linh (tổng hợp) (24/4/2018), Sai, Galileo Galilei nổi tiếng với thí nghiệm ở tháp nghiêng Pisa, https://vnexpress.net/giao-duc/thien-tai-nao-noi-tieng-voi-thi-nghiem-o-thap-nghieng-pisa-3740551-p2.html, Truy cập ngày 11/9/2019.
[2] Nguyễn Văn Thiên Triết (11/2019), Galileo Galilei và chân lý “Dù sao trái đất vẫn quay”, https://thienvandanang.com/kham-pha/danh-nhan-thien-van/cac-nha-thien-van-the-gioi/galileo-galilei-va-chan-ly-du-sao-trai-dat-van-quay/, Truy cập ngày 11/9/2019.
[3] Bác khoa toàn thư mở, https://vi.wikipedia.org/wiki/Galileo_Galilei, Truy cập ngày 11/9/2019.
[4] Tóm lược từ Ngọc Trâm, http://review.siu.edu.vn/nhan-vat-su-kien/nha-khoa-hoc-vi-dai-galilei/248/4319, Truy cập ngày 11/9/2019.
[5] H. Rusel Bernard (Hoàng Trọng, Ngô Thị Phương Lan, Trung Thị Thu Hằng dịch) (2009), Các phương pháp nghiên cứu trong nhân học, NXB Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, TPHCM.